ABD Başkanı Donald Trump manifesto gibi bir açıklama ile İran’ın nükleer programına adeta meydan okudu, anlaşmadan çekildiğini açıkladı. İran iki yıllık bir rahatlama sürecinin ardından yeniden abluka ve ambargo uygulamalarıyla karşı karşıya kalacak.
EKONOMİK YAPTIRIMLAR KAPIDA
ABD başkanı Donald Trump, Obama yönetimi zamanında yapılan bu anlaşmanın kesin bir çözüm olmadığını göreve geldiği ilk günden bu yana belirtiyordu. Anlaşmadan çekilmenin sinyalleri günden güne artarken Donald Trump bugün resmen açıklamasıyla kendileri adına anlaşmayı sona erdirdi.
ABD Başkanı Trump açıklamalarında, İran’ın güçlenmesi ve silahlanmaya yönelik hamlelerinin giderek artması nedeniyle bu anlaşmanın yürürlükten kaldırılarak ambargo ve ekonomik ablukaların yeniden gelebileceğinin sinyallerini verdi.
ANLAŞMANIN GELECEĞİ
Anlaşmaya her ne kadar ABD tarafından bitirilmiş gözüyle bakılsa da Avrupa da bu işin kilit noktalarından biri. ABD hariç geriye kalan 4 ülke İran ile anlaşmanın askıya alınmaması yönünde beyanat verirken P5+1 ülkelerinin vereceği karar doğrultusunda anlaşma resmen ya sona erecek, ya da Avrupa tarafından devam ettirilecek.
Anlaşma, 2015 yılının ekim ayında yürürlüğe girdi ve 2016 yılının ocak ayında Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu’nun (IAEA) İran’ın nükleer programının barışçıl olduğunu açıklamasıyla uygulanmaya başladı. BM’nin ve Batılı ülkelerin İran’a uyguladığı mali, ticari, enerji ve diğer alanlardaki yaptırımlar kaldırıldı. Anlaşma doğrultusunda İran’ın dondurulmuş olan milyarlarca dolarlık ticari mal varlığına erişimi yeniden sağlandı. İran’ın anlaşma kurallarına uymaması durumunda yaptırımların yeniden devreye girmesi koşulu getirildi.
Anlaşmanın uygulanıp uygulanmadığını denetlemekle görevli Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (IAEA), şimdiye kadar İran’ın anlaşmanın tüm koşullarına uyduğunu saptamıştı. Ancak geçtiğimiz günlerde İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu, ele geçirdiklerini söylediği çok gizli belgelere dayanarak, İran’ın nükleer silah üretimini uluslararası toplumdan daklayarak gizli çalışmalar yaptığını öne sürdü. ABD Başkanı Donald Trump da bu iddialara destek verdi.
YENİ ANLAŞMA İHTİMALİ
ABD Başkanı Donald Trump her ne kadar anlaşmadan çekildiklerini açıklasa da yeni anlaşma ihtimaline de açık kapı bıraktı. İran’ın ABD ve BMGK üyeleri ile masaya oturması durumunda yeni bir anlaşma yapılabilecek. Ancak bu duruma İran’ın ne tepki vereceği belirsiz. Zira Cumhurbaşkanı Ruhani ve Dışişleri Bakanı Zarif yeni bir anlaşmanın yürürlüğe sokulmayacağı gibi eski şartların yeniden devam ettirileceği mesajını vermişti.
