Bütçe yetersizliği nedeniyle personelini bile ödemekte zorlanan belediyeler, Türkiye’nin altyapı için verdiği hibeleri de “idari kapasite” sorunları nedeniyle kullanamıyor. Geçen yıl 78 milyon TL kaynak kullanılamadı.
140 MİLYON 200 BİN TL: 2017 yılında 28 belediyeye 78 milyon 340 bin 140 TL’si 2016 yılından devir ödeneği olmak üzere toplam 126 milyon 607 bin 140 TL proje desteği tahsis edilmiş durumda. Kalkınma ve Ekonomik İşbirliği Ofisi (KEİ) 2017 harcama rakamlarına göre 29 Mayıs 2017 itibariyle bu kaynağın sadece 6 milyon 801 bin 787 TL’si kullanılmış durumda
SADECE YÜZDE 30,6’SI KULLANILDI: 2004’ten bu yana Türkiye Cumhuriyeti’nden belediyelerin altyapı yatırımları için toplam 539 milyon 234 bin TL hibe desteği temin edildi. Fakat bu kaynağın sadece 165 milyon 213 bin 347 TL’si yani yüzde 30,6’sı kullanılabilmiş durumda
DEVİR ÖDENEĞİ OLMAYAN TEK BELEDİYE GÖNYELİ: Önceki yıllardan devir ödeneği olmayan Gönyeli Belediyesi 2017 yılında 2 proje için 2 milyon TL hibe desteği temin etti. Diğer belediyeler 2016 yılından 2017 yılına kaynak devri yaparken, Gönyeli Belediyesi devir ödeneği olmayan tek belediye oldu
YÜZDE 68’İ ALTYAPIYA GİTTİ: T.C. Lefkoşa Büyükelçiliği KEİ Ofisi’nin 2015 Ekonomik Durum Raporu’na göre son 5 yılda belediyelere sunulan hibe desteğinin yüzde 3’ü çevre projelerinde, yüzde 7’si hizmet gereksinim projelerinde, yüzde 22’si sosyal ve kültürel projelerde, yüzde 68’i ise altyapı projelerinde kullanıldı
28 belediye bulunan ülkemizde başta nüfusu 5 binin altında olan 14 küçük belediye olmak üzere belediyelerin, çevre ve altyapı sorunlarıyla baş edebilecek yeterli gelire ve yönetim kapasitesine olmaması özellikle Türkiye ve Avrupa Birliği merkezli yardımların önemini daha da artırıyor.
Son yıllara bakıldığında T.C. Lefkoşa Büyükelçiliği Kalkınma ve Ekonomik İşbirliği Ofisi’nin belediyelere verdiği hibelerde başı altyapı yatırımları çekse de 2016 itibariyle Türkiye’den suyun KKTC’ye gelmesi ile su altyapısı için proje desteği kaldırıldı.
Reform hep lafta kalıyor
Uzun yıllardır belediyelerin etkinleştirilmesi için Yerel Yönetimler Reformu gündeme getirilmesine rağmen bugüne kadar bu konuda hiç bir adım atılamadığı biliniyor.
Yerel Yönetimler Reformu Türkiye ile imzalanan son protokole göre Aralık 2016’da tamamlanması gerekirken halen daha herhangi bir adım atılamaması hükümetin bir eksiği olarak görülüyor. Reform hedefi doğrultusunda Belediyeler Değişiklik Yasa Tasarısı’nın bir an önce hükümet tarafından hazırlanıp hayata geçirilmesi yerel yönetimleri bir nebze olsun rahatlatacak, yerel hizmetlerde kalite artacak
Ciddi ihtiyaç
Belediyelerin öz kaynaklarının artırılması, norm kadroların belirlenmesi, belediyelerde idari ve mali konularda şeffaflık ve hesap verebilirlik kurallarının getirilmesi ve belediye ölçeği genişletilerek belediye sayısının azaltılması için yerel yönetimler reformuna ihtiyaç var.
Personel yükü artıyor
Yerel hizmetlerdeki ciddi aksamalara rağmen bugüne kadar olası tepkilere bağlı oy kaybı endişesiyle hiçbir hükümet, Yerel Yönetimler Reformu’nu gerçekleştiremedi. Diğer yandan 2012’de geçirilen İntibak Yasası ile zor durumda olan belediyelerin personel yükü daha da büyütüldü. Belediyelerin batmaması için belediyelere sunulan devlet katkısı sürekli artırıldı. Siyaset çözüm üretmedi, sorunu büyüttükçe büyüttü, hizmet kalitesi düştü.
Hibelerle yürüyorlar
Belediyeler uzun yıllardır altyapı yatırımları için ihtiyaç duydukları mali kaynağı büyük oranda Türkiye Cumhuriyeti’nden hibe şeklinde alıyorlar. Belediyeler Yasası’na göre belediyelerin aldıkları devlet katkısının en az 1/6’sını yatırıma yönlendirmesi öngörüldüğü halde fiilen söz konusu tutarın yatırıma aktarılıp aktarılmadığı bütçe disiplini açısından denetlenmiyor. Yerel Yönetimler Reformu kapsamında bu denetimin gerçekleştirilebileceği yasal düzenlemeye gidilmesi büyük önem taşıyor. Hali hazırda ise gerek Avrupa Birliği gerekse Türkiye merkezli hibe ve yardımlar personel maaşlarını bile zor ödeyen belediyelere yatırım yapma imkânı sağlıyor.
Yüzde 68’i altyapıya gitti
T.C. Lefkoşa Büyükelçiliği Kalkınma ve Ekonomik İşbirliği Ofisi’nin 2015 Ekonomik Durum Raporuna göre son 5 yılda belediyelere sunulan hibe desteğinin yüzde 3’ü çevre projelerinde, yüzde 7’si hizmet gereksinim projelerinde, yüzde 22’si sosyal ve kültürel projelerde ve yüzde 68’i ise altyapı projelerinde kullanıldı.
Altyapılardaki dağılım
Altyapı projelerinin dağılımı ise şöyle: Yağmur suyu drenaj % 8; içme suyu projeleri % 10; kanalizasyon % 10; diğer inşa projeleri % 11 ve yol yapım projeleri % 61.
2016 yılından itibaren su altyapısına para yok
Türkiye’den Su Temin Projesi tamamlandıktan sonra 2016 itibariyle Türkiye Cumhuriyeti bu alanda hibe desteğini durdurmuş durumda. Türkiye’den temin edilen suyun verimli kullanılması için ihtiyaç duyulan tutarı 600 milyon TL’nin üzerindeki altyapı yatırımlarının hızlıca tamamlanabilmesi için Başbakan Ömer Kalyoncu döneminde iki devlet kamu-özel işbirliği modeli üzerinde mutabakata varmıştı.
Bu mutabakatın ardından ödeneği önceden ayrılmış su ile ilgili altyapı projeleri için gerekli ödemeler yapılmış ve 2016 yılından itibaren bu alanda yeni proje başlatılmamıştı. Türkiye’nin son 14 yılda belediyelere tüm alanlar için sunduğu toplam hibe tutarının iki katına yakın bir miktarın kamu-özel işbirliği ile sadece su altyapısı için en fazla 5 yıllık süre zarfında devreye sokulması öngörülüyor.
Toplam hibe 140 milyon 200 Bin TL
2017 yılında 28 belediyeye 78 milyon 340 bin 140 TL’si 2016 yılından devir ödeneği olmak üzere toplam 126 milyon 607 bin 140 TL proje desteği tahsis edilmiş durumda. Geriye kalan yaklaşık 13,5 milyon TL’lik kaynağın yıl içerisinde beklenmedik proje artışları için tahsis edilmesi öngörülüyor.
KEİ 2017 harcama rakamlarına göre 29 Mayıs 2017 itibariyle 127 milyon TL’lik kaynağın sadece 6 milyon 801 bin 787 TL’si kullanılmış durumda.
En fazla hibe Lefkoşa’ya
Belediyelere göre ödenek dağılımında 2017 yılında Lefkoşa Belediyesi’nin altyapı yatırımları için kullanabileceği hibe tutarı 13 milyon 300 bin TL iken Lefkoşa Belediyesini 11 milyon 598 bin 107 TL ile Gazimağusa Belediyesi ve 8 milyon 438 bin 269 TL ile Çatalköy Belediyesi izliyor.
Devir ödeneği olmayan tek belediye Gönyeli
Önceki yıllardan devir ödeneği olmayan Gönyeli Belediyesi 2017 yılında 2 proje için 2 milyon TL hibe desteği temin etti. Diğer belediyeler 2016 yılından 2017 yılına kaynak devri yaparken, Gönyeli Belediyesi devir ödeneği olmayan tek belediye oldu. 2017 yılında Belediye Bulvarı Asfalt Kaplama ve Kaldırım Projesi ve Cami Projesi için 2 milyon TL hibe desteği alan Gönyeli Belediyesi’nin 2014-2016 döneminde sunduğu 8 projenin 5 tanesi belediyenin söz konusu projeleri öz kaynakları ile tamamlamış olması nedeniyle iptal edildi.
Yardımların sadece yüzde 30,6’sı kullanıldı
2004’ten bu yana Türkiye Cumhuriyeti’nden belediyelerin altyapı yatırımları için toplam 539 milyon 234 bin TL hibe desteği temin edildi. Fakat bu ödeneğin sadece 165 milyon 213 bin 347 TL’si yani yüzde 30,6’sı kullanılabilmiş durumda.
Türkiye Cumhuriyeti’nin belediyelerin altyapı yatırımları için sunduğu hibe miktarı yıllar içerisinde ciddi artış göstermiş bulunuyor. Yapılan harcamalar 2004 yılında 3 milyon 114 bin 492 TL iken 2016’da 35 milyon 966 bin 395 TL’ye çıktı. Buna göre TL bazında artış yüzde 1055 olurken Amerikan Doları bazında ise yüzde 444 düzeyinde.
Harcama oranı da arttı
2004-2010 yılları arasında 10 milyon TL civarında olan toplam belediyelere altyapı desteğinin harcanma oranı yüzde 50’nin üzerindeyken, 2011’den itibaren ödeneğin yüzde 200’ün üzerinde artışla önce 23 milyon 300 bin TL’ye ardından da her yıl artarak 2016’da 129 milyon 965 bin TL’ye çıktı. 2017’de ise 140 milyon 200 bin TL oldu.
2011 sonrasında ödenek miktarlarındaki artış oranı ile harcamalardaki artış oranı arasındaki uçurum ise dikkat çekiyor. 2011 yılına kadar harcama oranları yüzde 50’nin altına düşmezken 2011’den itibaren bu oran yüzde 30’un altında kaldı.
